صنعت » اتوماسیون صنعتی

ترازو قدیمی

ترازوی قدیمی

ترازو
ترازو وسیله ای برای سنجش وزن و نیز تعیین مشخصات اجسام در مواردی که به گونه ای به وزن آنها مرتبط می شود، مانند تعیین وزن مخصوص و تعیین ترکیب وزنی همبسته (آلیاژ)های فلزی .

واژة ترازو در فارسی میانه (پهلوی ) به صورت g ¦ zu ¦ tara (مکنزی ، ذیل واژه ) آمده که بازماندة -az- ¦ tara * ایرانی باستان (ریشة az به معنای انتقال دادن ) است (نیبرگ ، ذیل واژه ). رایجترین معادل آن در عربی «میزان » است که عموماً برای نامیدن ترازو های معمولی به کار می رود، اما نامهای مختلفی برای انواع ترازو ها وجود دارد، از جمله قِسطاس ، شاهین (نه در معنای عقربة ترازو)، تَریس ، مِحمَل ( ترازو های ویژة وزن کردن طلا)، حَبّابَه ، قَبّان / قپان * و قَرَسطون * ( د. اسلام ، چاپ دوم ، ج 7، ص 195).

ترازو یکی از قدیمترین ابزارهاست و قدمت ساخت آن ، با استناد به تصاویر بعضی انواع آن در مقبره های فراعنة مصر، به حدود پنج هزار سال پیش از میلاد می رسد ( بریتانیکا ؛ ذیل "balance" ). همچنین در عهد عتیق (مثلاً سفر پیدایش ، 23:16؛ سفر لاویان ، 19:36) اشاره هایی به ترازو وجود دارد. در قرآن نیز به «میزان » (مثلاً الرّحمن : 7ـ9) هم به معنای ابزار سنجشِ وزن و هم به مفهوم وسیلة برپا داشتن عدل اشاره شده است .

در دورة اسلامی ، ترازو علاوه بر وزن کردن اجسام ، کاربردهای دیگری نیز داشته است ، از جمله در اندازه گیری زمان و تنظیم خودکار دستگاههای مکانیکی ( رجوع کنید به ادامة مقاله ؛ ساعت * ). در مفاهیم انتزاعیتر در ریاضیات ، از ترازو برای به دست آوردن نسبتهای مستقیم و معکوس استفاده می شده است (خازنی ، ص 141ـ 145). ابوریحان بیرونی نیز (ص 25، 48ـ 49) از ترازو برای نشان دادن نسبتهای معکوس و برای توضیح مفاهیمی در جبر و مقابله (در حل معادلات درجه اول ) استفاده کرده است .

ساخت ترازو و کار با آن در عالم اسلام در حوزة علم الاوزان و الموازین (یکی از فروع ریاضیات ) بررسی می شد (قطب الدین شیرازی ، بخش 1، ص 154ـ 155؛ طاشکوپری زاده ، ج 1، ص 352). گاهی کیمیاگری را نیز علم المیزان ، به معنای علم مقیاسها یا علم اندازه گیری های دقیق ، می نامیده اند، زیرا در تهیة انواع اکسیرها، انتخاب نسبت درست از اجزای تشکیل دهندة آن موضوع بسیار مهمی بود ( د. اسلام ، ج 7، ص 198).

ساده ترین ترازو ها از یک شاهین و دو پله (کفه ) تشکیل می شود. جسم را برای وزن کردن در یک پله و وزنه ها را در پلة دیگر قرار می دهند تا شاهین به حالت تعادل درآید و وزن جسم معلوم گردد. اساس کار این ترازو ها بر قوانین اهرم است و دانشمندان عالَم اسلام ، آرای مختلفی در بارة به کارگیری آن داشته اند، از جمله الیاس نصیبینی (زنده در قرن چهارم ) در رسالة خود در بارة ترازو ها، ویژگیهای مطلوب ترازو را برشمرده است (دوما، ج 2، ص 448). به مرور زمان انواع ترازو، بر اساس نوع کاربرد آنها ساخته شد، برخی از آنها عبارت اند از: قَپان ، ترازو ی آبی ، و ترازو های ترکیبی از جمله ترازو ی حکمت .

این ترازو ها بسیار پیچیده تر از انواع معمولی و سادة ترازو ها بودند و پله های بیشتری داشتند که تعدادشان در پیشرفته ترین آنها به پنج پله می رسید ( رجوع کنید به ادامة مقاله ). وزن کردن اجسام در ترازو های معمولی با معلق ماندن پله ها در هوا صورت می گرفت ، اما در ترازو ی آبی ، جسم موردنظر در آب غوطه ور می شد و بر اساس «اصل ارشمیدس »، وزن مخصوص آن به دست می آمد. در ترازو های ترکیبی ، وزن کردن هم در آب هم در هوا انجام پذیر بود. قپان نیز، برخلاف ترازو های دیگر، فقط یک پله داشت ( رجوع کنید به قپان * ).

1113
بازدید

آگهي هاي مرتبط

صنعت